Μιχάλης Σπουρδαλάκης: Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι το ΠΑΣΟΚ του ’81

Συνέντευξη στο Νίκο Φίλη και τον Κωνσταντίνο Ζαγάρα 

Το εκλογικό αποτέλεσμα του ΣΥΡΙΖΑ δεν εκφράζει απλά τη συγκυρία, καθώς η ριζοσπαστική Αριστερά κατάφερε να συνδέσει την κοινωνική δυναμική με δημοκρατικές και θεσμικές διεξόδους προς το πολιτικό σύστημα και να θέσει θέμα εναλλακτικής κυβερνητικής εξουσίας, τονίζει στην "Αυγή" της Κυριακής ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Παράλληλα, σημειώνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να φοβηθεί να δώσει τη δυνατότητα αυτοοργάνωσης των πολιτών που τον στηρίζουν. Επίσης, σημειώνει πως η τομή "Μνημόνιο - αντιμνημόνιο" αποτελεί τη

συγκυριακή εκδοχή του "Δεξιά - Αριστερά" και αποδιοργανώνει τη συνοχή των δυνάμεων της Δεξιάς. Τέλος, παρατηρεί ότι παρά το ποιοτικό άλμα με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ οι εκλογικοί συσχετισμοί καταγράφουν ενίσχυση της Δεξιάς ως συνόλου.

* Πώς εκτιμάτε το εκλογικό αποτέλεσμα της 6ης Μαΐου;

Βλέποντας κανείς το εκλογικό αποτέλεσμα της 6ης Μαΐου θα πρέπει να δει το όλον αποτέλεσμα κι όχι μόνο τα ευχάριστα για τη ριζοσπαστική Αριστερά αποτελέσματα.

Η όλη εικόνα δείχνει μια άνοδο του όλου της Δεξιάς (+12% από τις προηγούμενες εθνικές εκλογές), κάτι που δεν είναι παράδοξο, καθώς σε κάθε κρίση οι συντηρητικές και οι Δεξιές δυνάμεις ενδυναμώνονται.

Ποσοτικά, λοιπόν, φαίνεται ότι το εκλογικό σώμα έχει κινηθεί προς τα Δεξιά. Ποιοτικά τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, παρόλο που ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε να αμυνθεί και καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την εκλογική ατζέντα, καθώς ένα μεγάλο κομμάτι της προεκλογικής ατζέντας επιχειρήθηκε να ΄ναι προς τα Δεξιά και πολύ μακριά από την αντίστοιχη των εκλογών του 2009. Δηλαδή, το ΄09 είχαμε να κάνουμε με μια συζήτηση που αφορούσε την πλειονότητα του πληθυσμού -μισθοί, συντάξεις κλπ- και τώρα είχαμε να κάνουμε με θέματα όπως τις “σκούπες μεταναστών”, εγκληματικότητα, ασφάλεια στα σύνορα και ούτω καθεξής. Μια ρητορεία τρόμου δηλαδή.

* Στο εκλογικό αποτέλεσμα συνέβαλε πιστεύετε η τομή Μνημόνιο - αντιμνημόνιο;

Η τομή αυτή θα λέγαμε ότι ορίζει τη συγκυριακή εκδοχή και έκφραση του “Δεξιά - Αριστερά” και αποδιοργανώνει τη συνοχή των δυνάμεων της Δεξιάς.

Το εκλογικό αποτέλεσμα είναι και συγκυριακό, ακριβώς ως έκφραση αγωνίας που προκύπτει από το μείζον κοινωνικό πρόβλημα που δημιούργησαν οι μνημονιακές πολιτικές αλλά είναι και αποτέλεσμα της αγωνίας της ελληνικής κοινωνίας -όπως έδειξε η καταγραφή του ΣΥΡΙΖΑ- να ξαναμπεί στο παιχνίδι, να ξαναβρεί διαύλους θεσμικούς και δημοκρατικούς προς το πολιτικό σύστημα, μια και τόσον καιρό ήταν αποκλεισμένη από το πολιτικό σύστημα. Άρα αυτό δεν είναι συγκυριακό στοιχείο, αλλά δομικό και θα βρίσκεται μπροστά μας για καιρό.

Το "άλλο", στα αδιέξοδα του μεταπολεμικού κύκλου

* Θεωρείτε ότι το αποτέλεσμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι πρόσκαιρο;

Να σημειώσουμε ότι ένα στοιχείο της κρίσης που προηγήθηκε του Μνημονίου, ήταν η κρίση πολιτικής εκπροσώπησης. Αυτό το στοιχείο φαίνεται να ανατρέπεται λόγω του αποτελέσματος του ΣΥΡΙΖΑ.

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν εκφράζει απλά τη συγκυρία, αλλά με την πρακτική του προσπάθησε και πέτυχε να συνδέσει την κοινωνική δυναμική, τον παλμό της κοινωνίας. Βρήκε δημοκρατικά και θεσμικά διέξοδα προς το πολιτικό σύστημα με τη δράση του στο συνδικαλιστικό κίνημα, το Κοινοβούλιο, την Τ.Α., αλλά και την Ε.Ε. Κατάφερε με αφετηρία τον κοινωνικό παλμό και την παρέμβασή του στους δημοκρατικούς θεσμούς να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα με σαφείς κοινωνικές μέριμνες και με σαφήνεια να φωνάξει «είμαι εδώ, θέλω να αναλάβω την κυβερνητική εξουσία, θέλω να δοκιμάσω στην πράξη εδώ και τώρα το εναλλακτικό στο σύστημα όραμά μου».

Η δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ δεν βρίσκεται στο αν απαντά καλά στο ζήτημα της κρίσης της Ευρωζώνης κ.λπ., αλλά αντίθετα η μεγάλη του δύναμη πηγάζει από το γεγονός ότι αποτελεί "το άλλο" της αδιέξοδης πολιτικής που κλείνει τον κύκλο της κρίσης του πολιτικού συστήματος, της Μεταπολίτευσης.

* Σε ποιο βαθμό οι ερχόμενες εκλογές επισπεύδουν τις διεργασίες στο πολιτικό σύστημα;

Οι ερχόμενες εκλογές ανοίγουν νέες διεργασίες, οι οποίες αλλάζουν το παιχνίδι και τους πόλους του πολιτικού και κομματικού ανταγωνισμού. Από ένα δικομματικό δίπολο διακυβέρνησης κεντροαριστεράς - κεντροδεξιάς, που πρότασσε τις υποχρεώσεις του κράτους και της κυβέρνησης απέναντι στα κοινωνικά αιτήματα, φαίνεται να περνάμε σε ένα διαφορετικό δίπολο, αυτό της Αριστεράς από τη μία πλευρά και της Δεξιάς από την άλλη.

Το ερώτημα είναι αν η Δεξιά -σε όλο το φάσμα της- θα προκάμει να εμφανιστεί στις εκλογές ενωμένη. Πάντως, είναι σαφές ότι υπάρχουν κι άλλοι πόλοι του πολιτικού κατεστημένου που θα ήθελαν απλώς μια ανανέωση του παλιού: με κόμματα “γέφυρες”, ώστε να διατηρηθεί ο δικομματισμός. Αυτό, εξάλλου, φάνηκε καθαρά στο πλαίσιο των διαβουλεύσεων για σχηματισμό κυβέρνησης, όπου έγινε μια συζήτηση γενικά και αόριστα για τη "σωτηρία της πατρίδας" χωρίς αναφορές στην αντιμετώπιση της τραγικής κατάστασης που βιώνει η κοινωνία.

Το μεγάλο στοίχημα αυτών των εκλογών είναι αν θα καταφέρει να εκφραστεί δυνατά ένας αριστερός πόλος που θα σεβαστεί τα στοιχεία που συγκρότησαν την επιτυχία του μέχρι σήμερα.

Επιπόλαιη η σύγκριση του ΣΥΡΙΖΑ με το ΠΑΣΟΚ του 1981

* Ποιο είναι το προφίλ των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ;

Το προφίλ των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ αποτυπώνει τις κοινωνικές συμμαχίες που φαίνεται να διαμορφώνονται και εξαιτίας του Μνημονίου. Δεν είναι μόνο οι εργαζόμενοι του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, οι άνεργοι, οι επισφαλώς εργαζόμενοι και οι φτωχοί, αλλά και τα μικροαστικά στρώματα, παλαιά και νέα, κι ένα μεγάλο κομμάτι των ελεύθερων επαγγελματιών που συμπιέζονται πάρα πολύ από την οικονομική πολιτική.

*Λέγεται πως ο ΣΥΡΙΖΑ θυμίζει το ΠΑΣΟΚ του 1981. Συμφωνείτε;

Μόνο μια επιδερμική και επιπόλαια ανάλυση θα κατέληγε σε αυτό το συμπέρασμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ΠΑΣΟΚ και στον βαθμό που διατηρήσει τα χαρακτηριστικά εκείνα που ανατρέπουν εμπράκτως τις δικομματικές, κρατικοκεντρικές δομές διακυβέρνησης, δεν πρόκειται ποτέ να γίνει. Η πολιτική του πρακτική προσπαθεί να συγκροτήσει τη νέα συμμαχία στρωμάτων που διαμορφώνεται και να την εντάξει στο πολιτικό σύστημα με άλλους όρους και με μια δυναμική κοινωνιοκεντρικού περιεχομένου και στρατηγικής. Αντίθετα, το ΠΑΣΟΚ πολύ σύντομα μετά την ίδρυσή του αντιμετώπισε την κοινωνία επιλεκτικά, ελεγκτικά και περιοριστικά και επικέντρωσε την πολιτική του δράση σχεδόν αποκλειστικά στην κρατική διαχείριση.

Αν ο ΣΥΡΙΖΑ πάψει να κάνει αυτό που έως τώρα έκανε με επιτυχία και επικεντρώσει αποκλειστικά την όλη του πολιτική πρακτική όχι στην κοινωνία, αλλά πως θα λειτουργήσει το χ υπουργείο, ή η ψ γραμματεία, τότε θα αφυδατωθεί και θα αναπαράξει τον παλιό δικομματισμό. Αν δεν το κάνει, θα γίνει ο νέος πόλος της Αριστεράς που θα αναγκάσει να ξεκαθαρίσει το τοπίο κι από την άλλη πλευρά. Με μια κουβέντα, ο ΣΥΡΙΖΑ αναδεικνύεται η μόνη δημοκρατική πρόταση διεξόδου και στην πολική κρίση.

* Αυτό που ονομάζετε κοινωνιοκεντρική θεώρηση των πραγμάτων κάποιοι το ονομάζουν λαϊκισμό.

Πράγματι, φαίνεται ότι οποιαδήποτε κινητοποίηση ή διεκδίκηση θεωρείται από διάφορους διαμορφωτές κοινής γνώμης και ορισμένους διανοούμενους ως λαϊκισμός.

Προσωπικά πιστεύω ότι αυτός ο έντονος αντιλαϊκισμός είναι βαθύτατα λαϊκίστικος, όχι μόνο γιατί χρησιμοποιεί κλασικές μεθόδους τρομοκρατίας και ανορθολογικές προσεγγίσεις, αλλά και γιατί έχει ουσιαστικά καταργήσει τις όποιες επιστημονικές αφετηρίες επικαλείται. Δεν μπορεί για παράδειγμα, καθηγητές ευρωπαϊκών θεσμών να υποστηρίζουν ότι προβλέπεται η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη κ.ο.κ.

Επί πλέον, ο λεγόμενος «αντιλαϊκιστικός» λόγος χαρακτηρίζεται από εθνικισμό. Όπου η επίκληση για την σωτηρία της πατρίδας και της χώρας φαίνεται να γίνεται χωρίς αναφορά σε κοινωνικά υποκείμενα. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα είδος μεταμοντέρνου εθνικισμού που σύντομα θα αντιμετωπίσει τις αντιφάσεις του, αφού επιδιώκει τον νόμο και την τάξη ενός ισχυρού κράτους για την εφαρμογή του Μνημονίου, την ίδια στιγμή που το τελευταίο, με τη μείωση των κρατικών δαπανών, υπονομεύει την κρατική αποτελεσματικότητα.

* Το ΠΑΣΟΚ πώς θα παρουσιαστεί στις εκλογές;

Το ΠΑΣΟΚ φαίνεται να έχει μεγάλη δυσκολία προς τις εκλογές. Όχι μόνο επειδή αντιμετωπίζει οργανωτικά προβλήματα ή προβλήματα ηγεσίας, αλλά ως αποτέλεσμα του ότι έπαψε να συνεισφέρει στον εκδημοκρατισμό, στα θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και στην εθνική και κοινωνική αξιοπρέπεια. Κατευθύνσεις πάνω στις οποίες οικοδόμησε τη συμμαχία της κοινωνικής του βάσης (Εθνική Λαϊκή Ενότητα – ΕΛΕ). Η κοινωνική συμμαχία που στήριξε το ΠΑΣΟΚ έχει πλέον διαλυθεί από τις ίδιες του τις πολιτικές, αφού αυτές κινούνται καταφανώς σε αντίθετη κατεύθυνση.

* Τι πρέπει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ από εδώ και πέρα;

Η οργανωτική και πολιτική παρέμβαση του ΣΥΡΙΖΑ για τη συγκρότηση της κοινωνικής συμμαχίας, που αναφέραμε πιο πάνω, δεν πρέπει να συγχέεται με τον καταστροφικό για την Αριστερά πολυσυλλεκτισμό. Μόνο εάν οι επιλογές του έχουν αποκλειστικό γνώμονα την εκλογική του αποτελεσματικότητα, λ.χ. επιλέγει την ηγεσία του και τους εκπροσώπους με αυτό το κριτήριο, μειώσει ή παραμερίσει τον αριστερό του λόγο και λογική, αποσυνδέσει το μεταρρυθμιστικό του πρόγραμμα με το όραμα της συγκρότησης μιας κοινωνίας που θα υπονομεύει τις αξίες της καπιταλιστικής κοινωνικής οργάνωσης ή αν παραμερίσει τον ρόλο και τη συμμετοχή των μελών του στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων θα γίνει πολυσυλλεκτικό κόμμα. Γι’ αυτό και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρέπει να φοβηθεί, να ανοίξει στον κόσμο, να δώσει τη δυνατότητα αυτοοργάνωσης των πολιτών που τον στηρίζουν. Να πάρει αυτό το “ρίσκο”. Πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση μπορούν να του δώσουν μεγάλη δύναμη και δυναμική και να τον προστατεύσουν από τους κινδύνους και τις Σειρήνες της τηλεοπτικής μας δημοκρατίας.

Το "ακραίο" Κέντρο

* Πολλοί κάνουν λόγο για άνοδο των άκρων. Ποια είναι τα "άκρα" σήμερα;

Πολιτικά άκρα είναι όσοι βγαίνουν από το πλαίσιο, την παράδοση και τις αρχές του Διαφωτισμού. Από το πλαίσιο αυτό βγαίνει προφανώς η Χρυσή Αυγή και η Ακροδεξιά, αλλά και το ακραίο Κέντρο της δικομματικής μας κυβέρνησης, το οποίο παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος Δικαίου. Η Αριστερά είναι εντός των αρχών του Διαφωτισμού, αφού φαίνεται να αποτελεί πλέον την κύρια δύναμη που υπερασπίζεται τις αρχές του από τις απειλές των άκρων του «Κέντρου» και της Ακροδεξιάς.

Πηγή: Αυγή