Δευτέρα, 28 Μαΐου Του Θ. Μιχόπουλου
«Αν μια πεταλούδα ανοιγοκλείσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα»
Η Ευρώπη κλυδωνίζεται. Και οι ευρωπαίοι ηγέτες αντί να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα με ουσιαστικά μέτρα, προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο -με ποιο σκοπό;- ηθικολογώντας και με αναποτελεσματικά μέτρα λιτότητας. Οι αγορές, όμως, στις οποίες και απευθύνονται, δεν καθησυχάζουν και η κατάρρευση της ευρωζώνης μπορεί να «επέλθει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, μέσα σε μήνες και όχι έτη»1. Η λιτότητα -«τσεκούρι» σε δαπάνες και κοινωνική πρόνοια- επιδείνωσε την ύφεση στις «προβληματικές» χώρες: στο 7% προβλέπεται η ύφεση στην Ελλάδα για το 2012, 4% στην Πορτογαλία, οριακή ανάπτυξη για την Ιρλανδία [0,5%] ενώ και η Ισπανία «τρέχει» με ύφεση 0,3%. Ο ΟΟΣΑ, μάλιστα, εκτιμά ότι το 2012 συνολικά η οικονομία της ευρωζώνης θα βρίσκεται σε ύφεση 0,1%.
Σαφής πλειοψηφία
Η οικονομική κρίση [δημοσιονομική εξαρχής στη χώρα μας] οδήγησε σε μνημόνια, πολιτική αστάθεια με θεσμικές εκτροπές [«τεχνοκρατικές» κυβερνήσεις] και εκλογές «ως απόρροια κινηματικής επίτασης»2. Κρίση και κινητοποιήσεις των πολιτών κατέστρεψαν τους δεσμούς κυρίως των κατώτερων και μεσαίων στρωμάτων με ΠαΣοΚ και ΝΔ δημιουργώντας τεράστιο ρήγμα στο δικομματισμό. Και είναι αυτά τα λαϊκά στρώματα που στράφηκαν, μαζικά, προς τον ΣυΡιζΑ και τον στηρίζουν όχι ιδεολογικά αλλά πολιτικά -κόντρα στο μνημόνιο.
Και, στις εκλογές της 6ης Μαΐου έγινε πλήρως κατανοητό [κυρίως στους ευρωπαίους ηγέτες], ότι η πλειοψηφία εναντίον του μνημονίου είναι σαφής, όπως το ίδιο σαφής είναι και η πλειοψηφία υπέρ της παραμονής της χώρας στο ευρώ. Οι μύθοι και οι επιθέσεις εναντίον του ΣυΡιζΑ [για δήθεν κόμμα της δραχμής] συνεχώς απαξιώνονται, η κοινωνία δεν χαρακτηρίζει πια ως φιλοευρωπαϊκή δύναμη όποια λέει «ναι» σε όλα και έχει δουλική σχέση με τις Βρυξέλλες.
Η νίκη του Φρ. Ολάντ...
Η Ευρώπη αλλάζει. Με την εκλογή του Φρανσουά Ολάντ, αλλά και με την εκλογική νίκη του ΣυΡιζΑ. Και, βέβαια με την επέκταση της κρίσης σε Ισπανία [καταρρέουν οι τράπεζες, η Καταλονία ζήτησε οικονομική βοήθεια], Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ιταλία, κ.λπ.
Οι συνέπειες της νίκης του Φρ. Ολάντ δεν μπορούν να προβλεφτούν ακόμη, καθώς εξαρτώνται από το χρόνο αναπροσαρμογής των σχέσεων Γαλλίας και Γερμανίας, σε ένα νέο σημείο ισορροπίας που απαιτεί και μετακίνηση της Α. Μέρκελ από τις πάγιες θέσεις της. Θα εξαρτηθούν και από το βαθμό που θα μπορέσει [ή θα θελήσει] ο Φρ. Ολάντ να αντιμετωπίσει τις αγορές, να αναθεωρήσει το Σύμφωνο Σταθερότητας, να κινητοποιήσει τους πολίτες της Ευρώπης και όχι μόνο της Γαλλίας. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο άξονας Μέρκελ – Σαρκοζί δεν υπάρχει και θα φανεί στο μέλλον αν θα ισχύσουν οι ίδιες πολιτικές.
...και το άλμα του ΣυΡιζΑ
Τα αποτελέσματα των εκλογών στην Ελλάδα προξένησαν πανικό στην ΕΕ. Δεν περίμεναν την έκταση, εκτιμούσαν ότι θα σχηματισθεί μνημονιακή κυβέρνηση. Γι’ αυτό τρέχουν να προλάβουν τα «χειρότερα». Οι κατ’ εξοχήν εκφραστές / υπηρέτες του υπάρχοντος συστήματος, ΠαΣοΚ και ΝΔ, βρέθηκαν στο κενό, σε αδιέξοδο. Το ίδιο και οι ηγέτες της ευρωζώνης συνειδητοποιούν ότι απέναντί τους μπορεί να μην έχουν τους προβλέψιμους Ευ. Βενιζέλο, Α. Σαμαρά ή κάποιον «τεχνοκράτη», αλλά τον ΣυΡιζΑ. Και αναζητούν τρόπους πολιτικής αντιμετώπισής του. Αντιμετώπισης της γενικευμένης ανυπακοής του ελληνικού λαού, καθώς χιλιάδες νέοι και εργαζόμενοι βρέθηκαν στους δρόμους συμμετέχοντας σε συνδικαλιστικούς και κοινωνικούς αγώνες. Δίπλα και μαζί πάντα ο ΣυΡιζΑ. Και είναι αυτοί οι πολίτες που με την ψήφο τους, σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα στη Γαλλία, “ανέδειξαν την ανάγκη και την προοπτική να συγκροτηθεί μια νέα πολιτική ατζέντα”3 για την Ευρώπη.
Η ψήφος των πολιτών συνέβαλε στη διατάραξη της ισορροπίας του συστήματος -σε Ευρώπη και Ελλάδα- που αδυνατεί, λόγω οικονομικής κρίσης και αντικρουόμενων συμφερόντων, να αποσύρει τη λιτότητα και να προωθήσει λύσεις που θα προηγούνται των εξελίξεων. Οι προσπάθειες, μάλιστα, να εμφανίσουν τον ΣυΡιζΑ ως “ανεύθυνο”, “εξτρεμιστή” κ.λπ., δεν πείθουν. Αντίθετα αυξάνουν τα ποσοστά, ενώ και οι ίδιοι μιλούν πλέον για επαναδιαπραγμάτευση του μνημονίου, απαγκίστρωση, κατάργησή του σε τρία χρόνια. Και μόνο αυτό είναι επιτυχία της προεκλογικής ατζέντας του ΣυΡιζΑ.
Και οι Ευρωπαίοι, όμως, αν και «αρνούνται» να δεχτούν την αλλαγή στην Ελλάδα [η συνάντηση του Φρ. Ολάντ με τον Ευ. Βενιζέλο είναι αποτέλεσμα αυτής της άρνησης, πέρα από την προσπάθεια “αδειάσματος” του Αλ. Τσίπρα], δέχονται να διαπραγματευτούν μια σειρά από μέτρα που προβλέπονται στα μνημόνια, αν και έως σήμερα τα θεωρώσαν «αδιαπραγμάτευτα» -κάτι σαν ιερές γραφές.
Ένας, δύο, τρεις, ΣυΡιζΑ!
Η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο. Το ίδιο και ο ΣυΡιζΑ. Οι απειλές συνεχείς. Όμως οι ηγέτες της ευρωζώνης και οι διάφοροι τεχνοκράτες δεν έχουν [ακόμα] ενιαία στάση απέναντι στον ΣυΡιζΑ. Δεν είναι και εύκολο καθώς το θέμα δεν είναι λογιστικό αλλά βαθιά πολιτικό. Και φοβούνται το πολιτικό ντόμινο που μπορεί να προκαλέσει μια [εκλογική] επιτυχία του ΣυΡιζΑ, όπως τρέμουν και μια κατάρρευση του ευρώ.
«Θα έχει», γράφει ο Πολ Κρούγκμαν, «περίπου το ίδιο αποτέλεσμα που έχει η αποτυχία της λιτότητας στην Ελλάδα, απαξιώνοντας την κυρίαρχη πολιτική σκηνή και ενισχύοντας τους εξτρεμιστές»4! Σήμερα “είναι περισσότερο εμφανές από ποτέ άλλοτε πόσο αλληλοεξαρτώμενες είναι οι ευρωπαϊκές χώρες, δεδομένου ότι οι εξελίξεις ακόμα και σε μια μικρή χώρα της περιφέρειας της Ευρώπης μπορεί να προκαλέσουν ένα “φαινόμενο της πεταλούδας” τόσο ισχυρό που να φέρει σεισμό στον ευρωπαϊκό πυρήνα λήψης αποφάσεων»5. Να ένας από τους φόβους τους: οι «ΣυΡιζΑ» που θα γεννηθούν σε μια σειρά από χώρες, καθώς η επιτυχία του ΣυΡιζΑ στην Ελλάδα μπορεί να επηρεάσει θετικά τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες σε μια άλλη χώρα.
Υπαρκτός... μονόδρομος
Απειλούν, βέβαια. Με σκληρή γλώσσα, ενώ προβλέπουν λιμούς και καταποντισμούς αν η αριστερή κυβέρνηση καταγγείλει το μνημόνιο, εφαρμόσει μια αριστερή πολιτική. Καταγγελία που την ταυτίζουν με έξοδο από το ευρώ. Αν, πάντως, η Ελλάδα εξαναγκαστεί να εγκαταλείψει το ευρώ, θα έχουμε το πρώτο παράδειγμα ότι η ένταξη στο ευρώ δεν είναι μονόδρομος. Και ότι υπάρχει επιστροφή. Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία δεν θα αργήσουν να ακολουθήσουν, καθώς η φυγή κεφαλαίων από τις κλυδωνιζόμενες χώρες θα είναι άμεση.
Η [πολιτική] ήττα του ευρωπαϊκού οράματος θα έχει συντελεστεί. Γι’ αυτό και το αν θα παραμείνει ενωμένη η ευρωζώνη, δεν αφορά μόνο την Ελλάδα αλλά ολόκληρο τον κόσμο. Γι’ αυτό και οι αντιφατικές δηλώσεις των γραφειοκρατών.
Μόντι: Φοβερή ταπείνωση…
Αισιόδοξος, πως οι εξελίξεις για την Ελλάδα, θα είναι θετικές, εμφανίζεται ο ιταλός πρωθυπουργός Μ. Μόντι, που τόνισε [εκπομπή «Piazza Pulita»] πως «το να αποφύγουμε την έξοδο μιας χώρας από το ευρώ, είναι προς το συμφέρον όλων, αρχίζοντας από τη Γερμανία. Πρέπει να αποσαφηνίσουμε ότι η Γερμανία ευνοείται ιδιαίτερα από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Δεν θέλω ούτε να αναφερθώ σε αυτού του είδους τα σενάρια, αλλά αν η Ιταλία έβγαινε από το ευρώ -προβαίνοντας ταυτόχρονα σε υποτίμηση της λιρέτας- αυτό θα αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα για τις γερμανικές εξαγωγές». Ο ιταλός πρωθυπουργός επισημαίνει ότι «η Ελλάδα υπόκειται στους όρους του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ. Το να χάνεις την κυριαρχία σου διότι άλλοι σου λένε ότι σου δίνουν τα λεφτά αλλά αποφασίζουν αυτοί και όχι εσύ, είναι μια φοβερή ταπείνωση».
Αναφερόμενος στα αίτια της ελληνικής κρίσης ο Μ. Μόντι τόνισε ότι «μέχρι πριν λίγο καιρό, η Ελλάδα περνούσε μια θριαμβευτική φάση, έμοιαζε να είναι έτοιμη να ξεπεράσει την Ιταλία. Πίσω από όλα αυτά, όμως, υπήρχε ένα πολιτικό σύστημα που πουλούσε αυταπάτες στους πολίτες, μια κοινωνία των πολιτών που βασιζόταν στη φοροδιαφυγή, την έλλειψη ανταγωνισμού, το νεποτισμό, την έλλειψη αξιοκρατίας, τη διαφθορά και την αλλοίωση των στοιχείων της δημόσιας οικονομίας».
Θα αυτοτραυματιστούν οι Γερμανοί
«Αν συνεχίσουν να τιμωρούν τους Έλληνες, οι Γερμανοί θα αυτοτραυματιστούν», σημειώνει σε συνέντευξη [γερμανική εφημερίδα Die Zeit] ο σύμβουλος του γάλλου Προέδρου, Φιλίπ Αγκιόν που, παράλληλα, ζητά να δοθεί «χώρος» στην Ελλάδα -«ας δώσουμε στους Έλληνες περισσότερο χώρο να ανασάνουν. Ας κάνουμε πιο ήπιους τους όρους και ας ζητήσουμε σε αντάλλαγμα τις σωστές μεταρρυθμίσεις».
Ο Φ. Αγκιόν τονίζει ότι «οι χώρες του Νότου θα χρειαστούν και άλλο κούρεμα του χρέους», ενώ στη διαπίστωση ότι στη Γερμανία όλο και περισσότεροι ειδικοί δεν θεωρούν πλέον τόσο φοβερή την έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, επειδή δήθεν μειώνεται συνεχώς ο κίνδυνος μετάδοσης, επισημαίνει ότι «αυτό είναι λάθος. Ενδεχόμενη έξοδος της Ελλάδας θα κόστιζε πολύ, πολύ ακριβά. Η Γαλλία θα έχανε αμέσως περίπου 80 δισ. ευρώ. Και ολόκληρη η Ευρώπη θα αποκτούσε ένα τεράστιο πρόβλημα ρευστότητας, οι ισπανικές και πορτογαλικές τράπεζες θα ξέμεναν από χρήματα -επειδή πανικόβλητοι οι καταθέτες θα λεηλατούσαν τους λογαριασμούς τους. Αν φύγει η Ελλάδα, ο κόσμος θα αναρωτηθεί: Και ποιος θα είναι τώρα ο επόμενος; Σε αυτή την υπόθεση οι προσδοκίες παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τις συνέπειες της χρεοκοπίας της Lehman Brothers».
Ο Φ. Αγκιόν πιστεύει ότι «η γερμανική κυβέρνηση ήθελε να τιμωρήσει λίγο τους Έλληνες, όταν τους επέβαλε σκληρά μέτρα λιτότητας. Μου θυμίζει την ταινία “Η άσπρη κορδέλα”, του Mίκαελ Χάνεκε. Σ’ αυτή την ταινία υπάρχει ένας ιερέας, ο οποίος μονίμως τιμωρεί και χτυπά. Έτσι συμπεριφέρθηκαν οι Γερμανοί στην Ελλάδα. Μόνο που στο τέλος θα αυτοτραυματιστούν».
«Μαζεύουν» τις απειλές
Υπάρχει, βέβαια, και η άλλη πλευρά. Που χωρίς να απειλεί με έξοδο από το ευρώ, υποδεικνύει το δρόμο της λιτότητας. «Επιθυμούμε να παραμείνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη, σεβόμενη παράλληλα τις δεσμεύσεις της», λέει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χέρμαν Βαν Ρομπάι που, μπροστά στο φόβο του ΣυΡιζΑ, απευθύνει «έκκληση στους ηγέτες και τους πολίτες στην Ελλάδα να αφήσουν τη λογική και το προσωπικό συμφέρον να επικρατήσουν».
Πιο «απειλητικός» ο επίτροπος Εμπορίου Κάρελ Ντε Χουχτ σημειώνει ότι «η παραμονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη είναι για την ΕΕ η απόλυτη προτεραιότητα. Ωστόσο», συνεχίζει, «θα ήταν ανεύθυνο το να μην είμαστε προετοιμασμένοι ακόμη και για δραματικές εξελίξεις». Την περασμένη Παρασκευή ο επίτροπος είχε υποστηρίξει ότι ΕΕ και ΕΚΤ επεξεργάζονται σενάριο έκτακτης ανάγκης για το ενδεχόμενο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Σενάριο που διέψευσαν τόσο ο Γάλλος πρόεδρος Φρ. Ολάντ όσο και ο εκπρόσωπος της Κομισιόν.
Επισείουν δικτατορία
Το Der Spiegel δεν διστάζει να επισείσει το φόβο της δικτατορίας γράφοντας ότι «σήμερα φαίνεται ότι η πολιτική της λιτότητας της Μέρκελ μπορεί να επιβληθεί στους δρόμους της Αθήνας μόνο με τα όπλα»6… Σε νεότερο δημοσίευμά του, βέβαια, αναφέρεται σε σχέδιο μέτρων από έξι σημεία για την ανάπτυξη σε χώρες της ευρωζώνης που [υποτίθεται;] επεξεργάζεται το Βερολίνο. Σύμφωνα με το σχέδιο προβλέπεται η δημιουργία ζωνών ελευθέρου εμπορίου, ένα είδος φορολογικού παραδείσου, όπου θα επικρατεί και η εργοδοτική ασυδοσία!
Σκληρός εμφανίστηκε και ο πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας της Γερμανίας, Γιενς Βάιντμαν, που δήλωσε [Le Monde] πως αν «η Αθήνα δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις της, θα σταματήσει να λαμβάνει οικονομική βοήθεια». Ο Γ. Βάιντμαν, πάντως, φαίνεται να έχει… συνολικότερο πρόβλημα, μια και όχι μόνο τάχθηκε κατά των ευρωομολόγων, αλλά δήλωσε ότι τον «εκνευρίζει, ελαφρώς, η δημόσια συζήτηση για τα ευρωομόλογα»!
Λαγκάρντ: Τα παιδιά του Νίγηρα
Με σκληρές λέξεις η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, σε συνέντευξή της [Guardian] τονίζει ότι για τους Έλληνες ήρθε “η ώρα να εξοφλήσουν και να αρχίσουν να βοηθούν τον εαυτό τους, παρά να αναζητούν τρόπους «απόδρασης» από τις υποχρεώσεις τους. Έχω”, συνεχίζει, “μεγαλύτερη συμπόνοια και την επιθυμία να βοηθήσω τα μικρά παιδιά ενός χωριού του Νίγηρα, που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν παρά μόνο δύο ώρες σχολικών μαθημάτων στριμωγμένα ανά τρία σε μία καρέκλα, παρά τους ανθρώπους της Αθήνας”.
Η Κρ. Λαγκάρντ διευκρίνισε ότι δεν πρόκειται να χαλαρώσει το πρόγραμμα λιτότητας για την Ελλάδα ούτε οι όροι που θέτει το ΔΝΤ για να συνεχίσει τη στήριξή του προς τη χώρα μας.
Οι Ρώσοι, πάντως, εκτιμούν ότι οι επιπτώσεις από τυχόν κατάρρευση είναι σημαντικές. Στο πιο απαισιόδοξο σενάριο τους η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα επιφέρει μείωση του ΑΕΠ κατά 2,1%, πληθωρισμό 6,7% το χρόνο, μείωση της τιμής του βαρελιού πετρελαίου Μπρεντ μέχρι τα 85 δολάρια το βαρέλι, ενώ θα επηρεάσει αρνητικά τις εξαγωγές και την ισοτιμία του ρουβλιού [-10%]7.
***
“Το να φύγει κανείς από το ευρώ, είναι τόσο δύσκολο όσο το να πάρεις διαζύγιο σε ορεινό και απομονωμένο χωριό της Σικελίας. Η είσοδος στο ευρώ ήταν ένας δρόμος χωρίς επιστροφή. Ο μόνος -νομικά και πρακτικά- τρόπος εξόδου από το κοινό νόμισμα είναι η αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση”. Όπως υποστηρίζουν νομικοί κύκλοι της ΕΕ, που τονίζουν ότι στο πρώτο λεπτό που θα μαθευτεί πως οι αρχηγοί συζητούν την έξοδο της Ελλάδας θα επικρατήσει πανικός, θα έχουμε το φαινόμενο του “bank run”, θα διαλυθούν οι τράπεζες και θα πρέπει να επιβληθεί περιορισμός στις συναλλαγές. Μια τέτοια ανατροπή θα αποσταθεροποιούσε και άλλες χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Ιταλία και Ισπανία, με το τεράστιο ιδιωτικό χρέος και τις αδύναμες τράπεζες.
1. P. Krugman / «The New York Times», «Καθημερινή«, 23.05.12
2. Σεραφείμ Ι. Σεφερειάδης, «Εποχή«, 13.11.2011
3. «Transform!» Ευρωπαϊκό Δελτίο Εναλλακτικού Προβληματισμού και Πολιτικού Διαλόγου #04α
4. «Καθημερινή«, 23.05.12
5. «Transform!»
6. «Καθημερινή», 11.05.12
7. Ολόκληρο το άρθρο [στα ελληνικά] στο http://rbth.gr/articles/2012/05/25/poso_tha_kostisei_sti_rosia_endexomeni_eksodo_ti_ellada_apo_to_eyro_15145.html
Νταλάρα: Παγκόσμια αποσταθεροποίηση
Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι θα υπάρξουν τρομακτικές συνέπειες, αν η Ελλάδα βγει από τη ζώνη του ευρώ, ενώ ο επικεφαλής του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF) Τσαρλς Νταλάρα προειδοποίησε [συνέντευξη στην Il Sole 24] ότι «είναι εσφαλμένο να σκεφτόμαστε ότι η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη δεν θα είχε πολύ σοβαρές συνέπειες για τις ευρωπαϊκές τράπεζες, για την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Εξάλλου, αυτό θα αποσταθεροποιούσε το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας».
Λίγο αργότερα, στο Bloomberg, ο Τσ. Νταλάρα εκτίμησε πως το κόστος της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ θα ήταν μη διαχειρίσιμο και θα μπορούσε να ξεπεράσει το 1 τρισ. ευρώ. Αναφερόμενος ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα [ΕΚΤ], επισήμανε ότι η έκθεσή της στο ελληνικό χρέος είναι διπλάσια από τα κεφάλαιά της και ως εκ τούτου η ΕΚΤ δεν θα μπορούσε να παράσχει ρευστότητα και να σταθεροποιήσει το χρηματοοικονομικό κλάδο της ευρωζώνης. «Η Ευρώπη θα έπρεπε πρώτα να ανακεφαλαιοποιήσει την ΕΚΤ», τόνισε ο επικεφαλής του IIF.
