Ελλάδα: «Τουριστικό Ντουμπάι», «Τουριστικό Ελ Ντοράντο», «Τουριστική Ντίσνεϊλαντ» ή… ΕΟΖ Τουρισμού;

Ά. Τόλιος[1]
Εισαγωγή

Τους τελευταίους τρεις μήνες, γινόμαστε μάρτυρες ενός νέου κύματος νεοφιλελεύθερης επίθεσης εκ μέρους των φιλομνημονιακών ελίτ, μιας επίθεσης που ξεδιπλώνεται σε όλα τα επίπεδα – εν συντομία μιας σφοδρής επίθεση περιορισμού της δημόσιας σφαίρας, υποτίμησης της αξίας της εργατικής δύναμης και προστασίας των συμφερόντων του μεγάλου κεφαλαίου. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί με τον πιο απροκάλυπτο τρόπο το διαλεκτικά ασύνδετο τρίπτυχο «λιτότητα – ιδιωτικοποιήσεις – τάξη και ασφάλεια», επιχειρώντας να καταστήσει εξαρχής τον αντίλογο παρελκυστική, αντιπαραγωγική, στείρα διαδικασία. Την ίδια στιγμή, στοιχειώδεις δημοκρατικές θεσμικές και κοινοβουλευτικές λειτουργίες έχουν ουσιαστικά παραλύσει βάσει των κυβερνητικών πολιτικών πρακτικών των τελευταίων ετών.

Πρωταγωνιστή σε αυτή την αφήγηση έχει θέσει η κυβέρνηση τον τουρισμό. Η δημιουργία αυτοτελούς υπουργείου αποτέλεσε για την τρικομματική κυβέρνηση Σαμαρά ένα τεράστιο στοίχημα, το οποίο επενδύθηκε μετεκλογικά με θριαμβευτικές εξαγγελίες περί «νέας εποχής». Για την οικονομία του κειμένου, ωστόσο, πρέπει να καταστεί εξαρχής σαφές το εξής: το υπουργείο Τουρισμού έχει στοχεύσει στρατηγικά από την αρχή στη διευκόλυνση της διαδικασίας υποτίμησης και εκποίησης της δημόσιας περιουσίας, με στόχο την προσέλκυση επενδύσεων μεγάλης έντασης και την εξυπηρέτηση τεράστιων εγχώριων και υπερεθνικών συμφερόντων. Την ίδια στιγμή, η πλήρης και νόμιμη απασχόληση έχει φτάσει σε επίπεδα κάτω του 50% (σύμφωνα με ελέγχους του ΣΕΠΕ) για εκατοντάδες χιλιάδες εργαζομένους του τομέα, ενώ χιλιάδες μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονται στα πρόθυρα του «λουκέτου», ανήμπορες να αντεπεξέλθουν στην αντιλαϊκή φορολογική πολιτική, τις ολιγοπωλιακές τάσεις, τη σχέση εξάρτησης με τους μεγάλους διεθνείς tour operators και τη συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου. Επί της ουσίας, οι τοπικές κοινωνίες και η πραγματική οικονομία βρίσκονται σε διαρκή μαρασμό, η ανάπτυξη αναζητείται στα... έγκατα της ύφεσης, ενώ τα κρατικά έσοδα από φόρους και εργοδοτικές εισφορές βρίσκονται σε διαρκή πτώση.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να ιδωθεί η εφαρμοζόμενη στρατηγική ανάπτυξης για τον τουρισμό – μια στρατηγική με κύριο μοχλό το fast track και με συνιστώσες τρεις πολιτικές: τουρισμός –  ιδιωτικοποιήσεις – επενδύσεις. Στη συνέχεια θα επιχειρηθεί μια συνοπτική παρουσίαση αυτού του σχήματος, με έμφαση στο τελευταίο τρίμηνο και ιδιαίτερα στο διάστημα από την ψήφιση του νόμου περί ιδιωτικοποιήσεων του περασμένου Νοεμβρίου[2].

ΕΤΑΔ: Το μεγάλο ξεπούλημα

Κεντρικό ρόλο στην εφαρμοζόμενη νεοφιλελεύθερη στρατηγική της μνημονιακής κυβέρνησης παίζουν τα εργαλεία και η διαδικασία με την οποία τα ιδιωτικά ολιγοπωλιακά συμφέροντα θα
βρουν χώρο ανάπτυξης ώστε να υπερβούν την κρίση – στην προκειμένη περίπτωση αυτά είναι το ΤΑΙΠΕΔ και οι ιδιωτικοποιήσεις. Οι όροι των μνημονίων δεσμεύουν ρητά τις ελληνικές κυβερνήσεις στην εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, ώστε να δημιουργηθεί το κατάλληλο περιβάλλον για την προσέλκυση μεγάλων –συνήθως ξένων– επενδυτικών συμφερόντων.

Το ΤΑΙΠΕΔ στοχεύει, σύμφωνα με τη περιγραφή του Ταμείου στην ιστοσελίδα του,   «να θέσει τη διαδικασία των αποκρατικοποιήσεων εκτός πολιτικού παρεμβατισμού και να την αναπτύξει σε ένα απόλυτα επαγγελματικό πλαίσιο»[3]. Στο πλαίσιο αυτό, τα «φιλέτα» του Δημοσίου συγκεντρώνονται για την εκποίησή τους στην ΕΤΑΔ – πρώην «Ανώνυμη Εταιρεία Αξιοποίησης Περιουσίας ΕΟΤ» έως το 2000, πρώην «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα ΑΕ» έως το 2004 και πρώην «Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης ΑΕ» έως το 2011 (όταν, ως τμήμα του στρατηγικού σχεδίου του Μνημονίου, απορρόφησε την «Ολυμπιακά Ακίνητα ΑΕ» και την «Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου» και μετονομάσθηκε σε «Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου ΑΕ»).

Η περιουσία της ΕΤΑΔ είναι κυριολεκτικά τεράστια και περιλαμβάνει:

·       379 τουριστικά ακίνητα συνολικής έκτασης 70.000 στρ. (πρώην ξενοδοχεία «Ξενία», μαρίνες, κάμπινγκ, γκολφ, το Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού, μέρος του Καζίνο Πάρνηθας, μουσεία, σπήλαια, τουριστικά περίπτερα, ιαματικές πηγές κ.λπ.)

·       Εκτάσεις με σπουδαίες προοπτικές αξιοποίησης (Ανάβυσσος, Παλιούρι, Αφάντου Ρόδου κ.λπ.)

·       Τα Ολυμπιακά Ακίνητα και περί τις 71.000 ακίνητα του Δημοσίου (μετά τις συγχωνεύσεις με ΚΕΔ και ΟΑ το 2011).

Έτσι, η ΕΤΑΔ –ένας φορέας που εποπτεύεται από τους υπουργούς Οικονομικών και Τουρισμού και μόνο στόχο πλέον έχει να διευκολύνει το «επιτελικό» ΤΑΙΠΕΔ– υποβαθμίζεται από μια εταιρεία–εργαλείο του τουρισμού σε μια υδροκέφαλη υπερδομή. Κατ’ αντιστοιχία, ο ίδιος ο τουρισμός γίνεται η συγκεφαλαίωση των πολιτικών επενδύσεων, ιδιωτικοποιήσεων και ανάπτυξης και η κατάλληλη αφορμή για το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και την επίθεση στον κοινωνικό χαρακτήρα της πολιτικής.

Νέο σχέδιο νόμου: Η απόλυτη «σκούπα»

Τελευταίο χτύπημα σε αυτή την εξέλιξη αποτελεί το σχέδιο νόμου που πρόσφατα αναρτήθηκε στο διαδίκτυο προς διαβούλευση από το υπουργείο Τουρισμού – η πρώτη ουσιαστική νομοθετική απόπειρα του υπουργείου εδώ και τέσσερα χρόνια. Το σχέδιο νόμου αποτελεί τον καρπό αμέτρητων συναντήσεων της υπουργού Ο. Κεφαλογιάννη με κοινωνικούς φορείς στο εσωτερικό, πρέσβεις, επιχειρηματίες και μεγαλοεπενδυτές στο εξωτερικό, μεγάλους tour operators και, φυσικά, με τον εντεταλμένο της γερμανικής κυβέρνησης για την Ελληνογερμανική Συνεργασία ή αλλιώς «υφυπουργό για θέματα Ελλάδας» Χανς Γιοαχίμ Φούχτελ.

Ως αποτέλεσμα, το σχέδιο νόμου έχει πολλές διατάξεις, οι οποίες αφορούν, ανάμεσα στα άλλα, τη λειτουργία Οργανωμένων Υποδοχέων Τουριστικών Δραστηριοτήτων, την ένταξη ειδικών μορφών τουρισμού (από ιαματικές πηγές μέχρι γκολφ) στο πλαίσιο των Σύνθετων Τουριστικών Καταλυμάτων, την εισαγωγή Ξενοδοχείων Συνιδιοκτησίας (Condo Hotels), την απελευθέρωση της λειτουργίας των Τουριστικών Επαύλεων, την άρση των περιορισμών στον ανώτατο επιτρεπόμενο μικτό συντελεστή δόμησης για τις οργανωμένες τουριστικές επενδύσεις σε Κρήτη, Ρόδο, Κέρκυρα (πιθανότατα οι τρεις δημοφιλέστεροι προορισμοί) και Εύβοια, τις διευκολύνσεις στο πλαίσιο για τις Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (ΠΟΤΑ), την ανάπλαση του Φαληρικού Όρμου Αττικής (με ουσιαστική κατάργηση των συντελεστών δόμησης και των μέγιστων επιτρεπτών ορίων κάλυψης και δόμησης), την ανοχή στους τουριστικούς λιμένες και τα χιονοδρομικά κέντρα που δεν έχουν ακόμα λάβει άδεια λειτουργίας κ. ά. Παρότι πάντως, γενικά ασύνδετες μεταξύ τους, όλες οι ρυθμίσεις διαμορφώνουν συνολικά ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον, απολύτως ευνοϊκό για ολιγοπωλιακά επενδυτικά και επιχειρηματικά σχέδια.

Παραθεριστικά – τουριστικά χωριά: Η αντιγραφή του χρεοκοπημένου ισπανικού μοντέλου

Φυσικά, οι ρυθμίσεις του νέου νομοσχεδίου δεν είναι η πρώτη απόπειρα του υπουργείου Τουρισμού να εισαγάγει νέους όρους τουριστικής ανάπτυξης και οργάνωσης. Ο νόμος 4092/2012 έχει ήδη θεσμοθετήσει το μοντέλο του «παραθεριστικού-τουριστικού χωριού» (ΠΤΧ) – μια θεωρητικά ήπια μορφή ανάπτυξης. Ωστόσο, η αιτιολογική έκθεση του νόμου δεν στοιχειοθέτησε επαρκώς αυτό τον ισχυρισμό: οι περιβαλλοντικοί όροι δόμησης του ΠΤΧ είναι απολύτως θολοί τόσο στην περίπτωση του ΠΤΧ όσο και στην περίπτωση χρήσης των υπό ιδιωτική εκμετάλλευση χώρων, όπως προβλέπεται, ως «επιχειρηματικό πάρκο». Εν συντομία, η υπόθεση του ΠΤΧ αποτελεί πρωτοφανή περίπτωση προνομιακής ιδιωτικής χωροταξίας.

Ταυτόχρονα, πρότερα παραδείγματα εκτεταμένης δόμησης, ελλείψει συνολικού, ορθολογικού χωροταξικού σχεδιασμού, έχουν καταλήξει σε καταστροφή. Ιστορικό παράδειγμα η Ισπανία, όπου, παρά την επιθετική προώθηση του ΠΤΧ από την πλευρά της κυβέρνησης, περίπου ένα εκατομμύριο εξοχικές κατοικίες (το ένα τρίτο εκ των οποίων αφορούσε παραθαλάσσιες παραθεριστικές κατοικίες) έμειναν απούλητες, δημιουργώντας μια τεράστια κτηματομεσιτική φούσκα. Επίσης, η Ισπανία βίωσε όχι μόνο το πόσο υδροβόρες είναι αυτές οι κατοικίες, αλλά και την καταστροφή των ακτών της και την υποβάθμιση του τουρισμού της. Αν, τέλος, στα παραπάνω συνυπολογίσουμε τη διαρκή πτώση των αξιών των ακινήτων και την εκτίναξη της ανεργίας στον κατασκευαστικό τομέα ήδη πριν από την κρίση[4], τότε προφανώς το ισπανικό μοντέλο της πλασματικής ανάπτυξης, της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης και της εργασιακής επισφάλειας δεν μπορεί να είναι προς μίμηση. Αντίστοιχη επώδυνη εμπειρία είχαν και η Τουρκία και η Γαλλία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εν λόγω διατάξεις (άρθρα 3, 14, 14Α, 17Α) του ν. 4092/12 συνδυάζονται με την απελευθέρωση της… «αγοράς αιγιαλών». Έτσι, οι αιγιαλοί και οι παραλίες γίνονται πλέον κομμάτι της τουριστικής αξιοποίησης με σκανδαλώδεις παραχωρήσεις: για παράδειγμα, οι υπό παραχώρηση παραλίες μπορούν να απαλλοτριωθούν, ακόμα κι αν φτάνουν να απέχουν 1 χιλιόμετρο από κάποια ιδιωτική μαρίνα. Την ίδια στιγμή, βεβαίως, ο νόμος κάνει έκκληση να μην παρεμποδίζεται η πρόσβαση των λουομένων σε αυτές τις παραλίες και να προστατεύονται από κινδύνους που αφορούν την υγιεινή και την ασφάλειά τους – πραγματικό ευχολόγιο…

Μέσα σε αυτή την κατάσταση, ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών είναι τραγικός, καθώς είναι δεδομένο ότι τέτοιου είδους ρυθμίσεις θα οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια σε παραγωγικό, περιβαλλοντικό και πολιτιστικό μαρασμό των περιοχών αυτών. Η μετακίνηση της τοπικής οικονομικής δραστηριότητας από το κέντρο της κοινότητας προς το τουριστικό χωριό που θα δομηθεί κατά μήκος του αιγιαλού θα δημιουργήσει προϋποθέσεις βιομηχανοποιημένου τουρισμού all inclusive και θα προσιδιάζει σε θέρετρα «κλειστού χαρακτήρα», τα οποία θα είναι αποκλειστικά ιδιωτικών συμφερόντων και δεν θα αφήνουν κανένα οικονομικό όφελος στην τοπική κοινωνία (το θέμα εξετάζεται αναλυτικότερα στη συνέχεια, με αναφορά στο πρόσφατο παράδειγμα του ιαματικού τουρισμού). Επιπλέον, η υλοποίηση μιας τέτοιας προοπτικής θα καταστήσει τη γεωργία, κτηνοτροφία και μεταποίηση στις περιφέρειες δέσμιες ενός υπερτροφικού και «βραχυπρόθεσμα/μεσοπρόθεσμα/μακροπρόθεσμα επιζήμιου ΠΤΧ», όπως το χαρακτηρίζει και ο Σύλλογος Ελλήνων Χωροτακτών.

Χωροταξικό: ιδιωτικό, ειδικό αλλά ποτέ εθνικό

Ιδιαίτερα, πάντως, στον τομέα της χωροθέτησης των τουριστικών επενδύσεων, οι τελευταίες κυβερνήσεις έχουν υπάρξει υπερδραστήριες επί Μνημονίου, αφού, κατά την τελευταία τριετία, έχουν παρουσιαστεί ειδικά χωροταξικά πλαίσια για τον τουρισμό, με το πρώτο, του 2009, να έχει θεωρηθεί εχθρικότατο προς το περιβάλλον.

Εντούτοις, το τελευταίο δεκαεξάμηνο έχει υπάρξει ιδιαίτερα πυκνό όσον αφορά την όλο και μεγαλύτερη προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου στις ανάγκες των περιβόητων επενδύσεων και του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής. Συγκεκριμένα, μπορούν να αναφερθούν οι Νόμοι:

·       Ν. 3986/2011 (εφαρμοστικός του μεσοπρόθεσμου) με αντικείμενο την  προσαρμογή του πολεοδομικού πλαισίου κάθε περιοχής στα μέτρα του επενδυτικού ενδιαφέροντος˙ δημιουργία των ΕΣΔΑΧΑ (Ειδικά Σχέδια Αξιοποίησης Δημοσίων Ακινήτων), ενός νέου μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης˙ νομιμοποίηση πολεοδομικών αυθαιρεσιών στις οποίες επιδόθηκε ο ΕΟΤ ή κάποιος τρίτος για λογαριασμό του μέχρι το 2000.

·       Ν. 4002/2011: καθορισμός της έννοιας «σύνθετο τουριστικό κατάλυμα» και ουσιαστική κατάργηση των διαδικασιών έγκρισης και των πολεοδομικών σχεδίων˙ παροχή επιπλέον αρμοδιοτήτων στον ΕΟΤ για την έκδοση και αναθεώρηση οικοδομικών αδειών για τουριστικές εγκαταστάσεις.

·       Ν. 4014/2011: παρέχεται η δυνατότητα σε παράνομες τουριστικές εγκαταστάσεις να εγείρουν αίτημα νομιμοποίησης.

·       Ν. 4030/2011: θεσμοθέτηση σκανδαλωδών ρυθμίσεων, όπως ο διπλασιασμός (από 10% σε 20%) της δασικής έκτασης που μπορεί να αξιοποιήσει μια τουριστική επιχείρηση για να δημιουργήσει αθλητικές και τουριστικές εγκαταστάσεις.

·       Ν. 4067/2011: ευνοϊκές ρυθμίσεις για τα ξενοδοχεία, με τη μη προσμέτρηση ειδικών χώρων (π.χ. γυμναστήριο) στο συντελεστή.

·       Ν. 4070/2011: αλλαγή του πλαισίου λειτουργίας των τουριστικών λιμένων και δρομολόγηση της μεταφοράς 35 λιμανιών και μαρίνων το καλοκαίρι του 2012 στο ΤΑΙΠΕΔ.

·       Ν. 4092/2012: βλ. παραπάνω.

Σύμφωνα με δηλώσεις αξιωματούχων του υπουργείου Τουρισμού, η επεξεργασία του νέου χωροταξικού για τον τουρισμό έχει ολοκληρωθεί, με τις κύριες αλλαγές του να εντοπίζονται στην ενίσχυση του πλαισίου για τους οργανωμένους τουριστικούς υποδοχείς σε όλο και περισσότερα νησιά – γεγονός που βεβαίως κάνει τους ιδιοκτήτες μεγάλων ξενοδοχείων «να τρίβουν τα χέρια τους».

Ωστόσο, η στρατηγική των ειδικών χωροταξικών σχεδίων, η υποβάθμιση του χωροταξικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο και η απουσία Κτηματολογίου (η κατάρτιση του οποίου είναι δεδομένο ότι θα υπερβεί χρονικά τη μνημονιακή υποχρέωση του 2020) χαρίζει στους κρατικούς φορείς την ευελιξία να εξυπηρετήσουν, κατά το πολιτικό δοκούν, τις μεγάλες ιδιωτικές πολεοδομήσεις, τα εκάστοτε συμφέροντα real estate και τις φαραωνικές επενδύσεις.

ΚΥΑ αντί περιβαλλοντικών όρων;

Τομή στην ως τώρα πρακτική αποτέλεσε η προ εβδομάδων Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) ΥΠΟΤ και ΥΠΕΚΑ για τη δημιουργία του πρώτου σύνθετου τουριστικού καταλύματος (επένδυση του ομίλου Dolphin Capital Investors στην Τζια). Ουσιαστικά, αυτή η ΚΥΑ είναι το πρώτο «γέννημα» του ν. 4002/2011 και θα δώσει τη σκυτάλη και στις επόμενες επενδύσεις που ήδη βρίσκονται σε διαδικασία αδειοδότησης από τον ΕΟΤ και εντοπίζονται στα Καλάβρυτα (από την Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου), στα Σκορπονέρια Βοιωτίας (από την Dolphin Capital Investors), στη Μήλο (από την ΑΞΙΤΕ Αγροτική Τουριστική ΑΕ), στην Ίο (105 Ανώνυμη Τουριστική και Τεχνική Εταιρεία ΕΚΜ Ακινήτων), στο Κάβο Πλάκο του Λασιθίου (από τη Dolphin Capital Investors), στην Κω (από την Club Med) και στην Αταλάντη (από τη Λοκρός), ενώ αναθεώρηση μελετών έχει ζητηθεί στη Θάσο, στη Μεσσηνία και στη Σιθωνία Χαλκιδικής. Υπενθυμίζεται ότι το δρόμο είχε δείξει, προ τριμήνου, η επένδυση του ομίλου Minoan Group Plc στο Κάβο Σίδερο του νομού Λασιθίου, η οποία αφορούσε την εκμετάλλευση 25.000 στρεμμάτων και εντάχθηκε στο νόμο περί στρατηγικών επενδύσεων.

Κοινός τόπος όλων των παραπάνω υποθέσεων είναι ότι βρίσκονται σε στάδιο είτε εξέτασης περιβαλλοντικών όρων είτε Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ). Επομένως, προωθείται χωρίς αμφιβολία η καταφατική απορρύθμιση του χωροταξικού, πολεοδομικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού προς όφελος των fast track επενδύσεων. Έτσι, την ίδια στιγμή που ο σχεδιασμός γίνεται ερήμην των τοπικών κοινωνιών, το νέο πλαίσιο επιτρέπει τη δόμηση σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων με απλές αντίστοιχες ΚΥΑ, απαλλάσσοντας πλέον και επίσημα τους επενδυτές από την υποχρέωση εκπόνησης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Μεγάλες Fast-track Επενδύσεις στον Τουρισμό

 

Ιαματικός τουρισμός: Το «τέλειο έγκλημα»

Πριν τον επίλογο, αξίζει να γίνει μια ιδιαίτερη αναφορά συγκεκριμένα στις ιαματικές πηγές – ίσως την ιδανική μελέτη περίπτωσης.

Η πρόσφατη προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού για την «αξιοποίηση» των ιαματικών πηγών της Φθιώτιδας από το ΤΑΙΠΕΔ σηματοδοτούσε, επί της ουσίας, την παραχώρηση των πηγών για 99 χρόνια ως ιδιοκτησία επιφανείας με δικαίωμα κυριότητας, μεταβίβασης εμπράγματου δικαιώματος. Η πηγή αποτελούσε τμήμα μιας bundle επένδυσης που αφενός θα απαγόρευε ανταγωνιστικά επενδυτικά σχέδια σε ακτίνα 80 χιλιομέτρων και αφετέρου θα προέβλεπε τη δημιουργία εμπορικών επιχειρήσεων στα όρια της επένδυσης, τεράστιες φορολογικές ελαφρύνσεις για τον επενδυτή και την «αξιοποίηση» μεταναστών χωρίς χαρτιά για την εξοικονόμηση του εργατικού κόστους. Παράλληλα, σχετικές εγκύκλιοι του υφυπουργού Ανάπτυξης Ν. Μηταράκη που αναφέρονται στους επενδυτικούς νόμους 3299/2004 και 3908/2011 ανέφεραν ρητά τον αποκλεισμό Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (και των εταιρειών τους) από το δικαίωμα ένταξης στη χρηματοδότηση.

Έτσι, καθώς τον Οκτώβριο του 2013 οι υπηρεσίες υγείας απελευθερώνονται, ανοίγοντας τις πύλες σε δυνητικά εκατομμύρια επισκέπτες για ιαματικό – θερμαλιστικό τουρισμό (ή ευρύτερα υγείας – ευεξίας), οι ιαματικές πηγές και οι περιοχές γύρω από αυτές καθίστανται άτυπες Ζώνες Οικονομικού Ελέγχου, χωρίς καμία απολύτως δέσμευση προς την τοπική κοινωνία ως προς την πρόσβαση των πολιτών στο ιαματικό νερό, τη σύνδεση με την τοπική παραγωγή και απασχόληση, την προστασία του περιβάλλοντος, την καταβολή ανταποδοτικών τελών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κ. ά.

Ένα τελευταίο σχόλιο: αν το παραπάνω φαντάζει ένα ογκώδες, μεγαλεπήβολο σχέδιο το οποίο θα εφαρμόζεται σταδιακά και σε βάθος χρόνου, δυστυχώς το νέο σχέδιο νόμου διαψεύδει και αυτές τις προβλέψεις. Το άρθρο 10 προβλέπει την εντός εξαμήνου άμεση παράδοση των «ορφανών» ιαματικών πηγών στο ΤΑΙΠΕΔ.

Επίλογος

Με βάση την παραπάνω συνοπτική επισκόπηση, γίνεται σαφές ότι το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας επιταχύνεται, διευκολύνεται και θωρακίζεται θεσμικά. Στόχος των μνημονιακών κυβερνήσεων και της τρόικας είναι να διασφαλιστεί η εύκολη και ανεμπόδιστη εισροή τουριστικού συναλλάγματος στη χώρα, με σαφή όμως αντιλαϊκό χαρακτήρα και με ανυπολόγιστο κόστος σε εργασιακά δικαιώματα, δημόσιο συμφέρον, κοινωνική ευημερία, περιβαλλοντική ισορροπία και εθνική κυριαρχία.

Η Αριστερά δεν μπορεί βεβαίως να συντάσσεται επ’ ουδενί με τέτοιου είδους «ανάπτυξη». Ο τουρισμός οφείλει να αποτελεί εργαλείο οικονομικής και κοινωνικής προόδου˙ ο δε κοινωνικός χαρακτήρας του μπορεί να έχει ως βασικό σημείο αφετηρίας –και σε καμία περίπτωση τελικό στόχο– μια αριστερή κυβέρνηση με ισχυρή πολιτική παρέμβαση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στο σχεδιασμό της τουριστικής στρατηγικής.

Σε αυτό το πλαίσιο, δεν νοείται δόμηση χωρίς περιβαλλοντικούς όρους, χωρίς Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο, χωρίς Κτηματολόγιο, χωρίς προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων και της δημόσιας περιουσίας και χωρίς ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού, τόσο ως απάντηση σε έναν μαζικό τουρισμό αντικοινωνικού και αντιπεριβαλλοντικού χαρακτήρα, όσο και ως εργαλείο ανάδειξης ενός ποιοτικού «τουριστικού προϊόντος» με αναβαθμισμένα τα τοπικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

---

[1] Ο Άρης Τόλιος είναι συνεργάτης της ΕΕΚΕ Τουρισμού.

[2] Ν. 4092/2012: Τροποποίηση του τελευταίου εδαφίου της παραγράφου 1 του άρθρου 3 του νόμου 3986/2011 «Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012 − 2015» (Α΄ 152), όπως ισχύει» (Α΄ 174), της από 7 Σεπτεμβρίου 2012 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου «Κατάργηση ελάχιστου ποσοστού Ελληνικού Δημοσίου σε ΕΛΠΕ, ΔΕΗ, ΟΠΑΠ, ΟΔΙΕ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΕΛΤΑ, Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς, Θεσσαλονίκης, Αλεξανδρούπολης, Βόλου, Ελευσίνας, Ηγουμενίτσας, Ηρακλείου, Καβάλας, Κέρκυρας, Λαυρίου, Πατρών και Ραφήνας, καθώς και κατάργηση του άρθρου 11 του ν. 3631/2008 (Α΄ 6), (Α΄ 175).

[3] http://www.hradf.com/gr/the-fund

[4] Ο αριθμός των εργαζόμενων που έχασαν τη δουλειά τους όταν έσκασε η «φούσκα» του κατασκευαστικού τομέα στα τέλη του 2007, υπολογίζονται σε 4 εκατομμύρια. Οι περισσότεροι εντάσσονται πλέον στους μακροχρόνια άνεργους.